Voorraad grondwater

Ondergrond bestaat uit vier kwaliteiten:

Draagkwaliteiten

Informatiekwaliteiten

Regulatiekwaliteiten

Productiekwaliteiten

Ook relevant op deze site

onderliggend denkraam watersysteembenadering

Tussen wateroverlast en verdrogingsgevaar

De voorraad grondwater is de hoeveelheid water die zich in de ondergrond bevindt. De voorraad wordt bepaald door klimatologische omstandigheden en de opbouw en samenstelling van de ondergrond, zoals de dikte van de gesteentelaag waarin het grondwater ingesloten zit.

Belang voor RO/gebiedsontwikkeling

Veelal onzichtbaar in de ondergrond is de voorraad grondwater sterk bepalend voor het aanzien van een gebied. Het is de basis voor zowel de draagkwaliteit van de ondergrond als voor de plantengroei en het bodemleven. De grondwatervoorraad zorgt er voor dat het land niet verdroogt en dan natuurgebieden in stand kunnen blijven. Verder is de voorraad van belang voor economische bedrijvigheid omdat het een grondstof vormt voor zowel de agrarische sector als de industrie. In bebouwde gebieden is grondwater, en vooral een te veel, een last bij de ontwikkeling en exploitatie. In gebieden met een hoge grondwaterstand is het nodig om voortdurend grondwater weg te pompen om kelders en kruipruimten droog te houden. Ook in (laaggelegen) polders moet voortdurend grondwater weggepompt worden om deze geschikt te houden voor landbouwproductie en voor de instandhouding van het landschap. Een te lage ontwateringsdiepte kan in stedelijke gebieden tot paalrot en andere funceringsproblemen leiden. Zowel in stedelijk als landelijk gebied is een goede afstemming van bovengrondse functies op het grondwaterpeil van belang voor de kwaliteit van het gebied en de kosten die met ontwikkeling en exploitatie gemoeid zijn.
Daling van de het grondwaterpeil en vermindering van de voorraad grondwater heeft verdroging van de bodem tot gevolg wat voor veel planten schadelijk is omdat ze van een vochtige omgeving afhankelijk zijn. Bovendien heeft daling van de voorraad ook gevolgen voor de kwaliteit van het grondwater. Verdroging is een gevolg van menselijk ingrijpen: onttrekking van grondwater voor drinkwater, gebruik in productieprocessen (o.a. koeling) en besproeiing, ontwatering en drainage in de landbouw en door verstedelijking waardoor bebouwing en bestrating de ruimte voor infiltratie van regenwater verkleind. In veengebieden leidt peilverlaging bovendien tot bodemdaling waarbij ook CO2 vrijkomt.
In een aantal gebieden in (west) Nederland treedt verzilting op (bijvoorbeeld Zeeland, Haarlemmermeer). Een voldoende voorraad zoetwater verlaagt het risico op verzilting van het zoete grondwater. Verzilting kan tot schade leiden voor de landbouw, maar ook tot schade aan archeologische waarden in de ondergrond en aan funderingen van gebouwen.
De voorraad grondwater bepaalt mede of een gebied geschikt is voor warmte-koude opslag. Voor een duurzame ontwikkeling van een gebied kan dit een voordeel zijn.

Wettelijk/beleidskader

Waterkwantiteit: Waterwet
De Waterwet regelt het beheer van de grondwatervoorraad. Het waterschap is bevoegd gezag voor de vergunningverlening grondwateronttrekking en infiltratie van water in de bodem. Daarop zijn drie uitzonderingen waarvoor de provincie bevoegd gezag is: openbare drinkwaterwinning, open bodemenergiesystemen en industriële onttrekkingen van meer dan 150.000 m3 per jaar. Het Rijk (Rijkswaterstaat) is bevoegd gezag voor de rijkswateren. De gemeenten is als beheerder van de openbare ruimte en de riolering belast met zorgplichten voor hemelwater en grondwater.

Waterkwaliteit: grondwaterbescherming
Het beschermingsbeleid is gebaseerd op milieuregulering (bodembescherming) dat algemeen geldig is voor al het grondwater.
De Europese Kaderrichtlijn Water stelt als algemeen doel om de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater in een goede toestand te brengen.

Het overheidsbeleid is gericht op de bescherming en het herstel van de natuur. Er wordt geprobeerd natuurherstelprojecten te combineren met het behoud of het omhoogtrekken van de grondwaterstand. Grondwaterwinning zou niet meer mogen toenemen en soms moet de locatie van winning veranderen.

Instrumenten/hulpmiddelen

(Zoute) kwel- en infiltratiekaart
Grondwatertrappenkaart
Verdrogingskaart
Drinkwaterwingebiedenkaart
Grondwateronttrekkingenkaart
Kaart voorkomen van zoetwater

Voorbeelden

Gebiedsgericht grondwaterbeheer Apeldoorn (case Ugchelen) waar grondwaterkwalititeit en -kwalitiet een belangrijke rol spelen, maar ook de ruimtelijke kwaliteit van het gebied wordt gediend door o.a. herstel van beken en sprengen (bron deel C handreiking juridische helderheid grondwaterbeheer).
Herstel Hatertse en Overasseltse vennen: verdroging wordt aangepakt omdat anders de kwaliteit van de oorspronkelijke natuur, de biodiversiteit en de landschappelijke waarden verloren dreigt te gaan.
Een voorbeeld van een wijk met grondwateronderlast en wat dit tot gevolg kan hebben is Woerden - Schilderskwartier. Meer informatie (ook over de aanpak) is te vinden in de publicatie Grondwateronderlast in Woerden,op Grondwaterwoerden en op de gemeentelijke website.

Bronnen

Het Compendium voor de leefomgeving bevat uitvoerig informatie over verdroging evenals het Milieuloket.
Handreiking Juridische Helderheid Grondwaterbeheer verschaft o.a. inzicht bestuurlijke, juridische en inhoudelijke aspecten van het grondwaterbeheer en er komen diverse praktijksituaties met grondwateropgaven aan de orde.
Kenniscentrum Infomil over grondwater waarbij de relatie met milieu en ruimtelijke ordening wordt gelegd (Handboek water).
Routeplanner bodemambities thema grondwater.

Terug naar boven ▲

Discussie: Voorraad grondwater

Wijzig: Voorraad grondwater